مرهم احسان بر زخم سیئه
چکیده:
انسان موجودی ممکن الخطاست و با هر خطایی که انسان مرتکب میشود زخمی بر خود یا بر فرد یا جامعه به جای میگذارد.
خداوند متعال از سر حکمت و رأفت، همچنانکه برای زخمهای جسمانی، مرهمی در نظر گرفته تا،
اوّلاً جلوی توسعة آن را بگیرد
ثانیاً علاج آن زخم باشد برای زخمهای معنوی نیز به تناسب هر زخم، مرهمهای فراوانی در نظر گرفته است.
برخی از زخمها مربوط به رابطة انسان با خداست برخی دیگر رابطه انسان را با انسانی دیگر آلوده میسازد اما برخی از زخمها نیز قادرند به جامعهای آسیب برسانند.
در این نوشتار پس از بررسی واژة إسائه و احسان به فراخور هر قِسم، مرهمی مناسب معرفی میگردد.
انسان موجودی ممکن الخطاست و با هر خطایی که انسان مرتکب میشود زخمی بر خود یا بر فرد یا جامعه به جای میگذارد.
خداوند متعال از سر حکمت و رأفت، همچنانکه برای زخمهای جسمانی، مرهمی در نظر گرفته تا،
اوّلاً جلوی توسعة آن را بگیرد
ثانیاً علاج آن زخم باشد برای زخمهای معنوی نیز به تناسب هر زخم، مرهمهای فراوانی در نظر گرفته است.
برخی از زخمها مربوط به رابطة انسان با خداست برخی دیگر رابطه انسان را با انسانی دیگر آلوده میسازد اما برخی از زخمها نیز قادرند به جامعهای آسیب برسانند.
در این نوشتار پس از بررسی واژة إسائه و احسان به فراخور هر قِسم، مرهمی مناسب معرفی میگردد.
حضرت رسول صلوات الله علیه و آله فرمودند:
إذا أسَأْتَ فَأَحْسِنْ فَإنَّ الْحَسَنات یُذْهِبْنَ السّیّئات[1]؛
وقتى بدى کردى به دنبال آن نیکى کن که نیکىها، بدیها را محو مىکند.
بحث لغوی حدیث:فرق سوء با ضرر؟!
در این فراز کوتاه از کلام نورانی حضرت رسول صلی الله علیه و آله با سه واژه إسائه، احسان و ذهاب، مواجهیم.
برای درک عمیقتر این حدیث، ابتدا لازم است معنای دقیق این سه واژه، مشخص و سپس مصادیق بارز إسائه و احسان تبیین تا مراد دقیق حضرت، از این حدیث نورانی روشن گردد.
إسائه در لغت از سوأ گرفته شده علامه مصطفوی در کتاب التحقیق به تبعیت از عسکری در فروقاللغه[2] آورده سوأ به چیزی اطلاق میگردد که بدی آن معلوم بوده و هیچگاه مطلوب و پسندیده به حساب نمیآید.[3]
بر خلاف ضرر که فساد آن کاملاً معلوم نبوده بنابراین ممکن است نزد برخی مطلوب و پسندیده واقع گردد.
برای مثال، مفسده سیگار، ضرر محسوب میگردد زیرا فساد آن پنهان است و تمام آثار مخرب و بد آن معلوم نیست برای همین ممکن است برخی به جهاتی آن را پسندیده و خوب به حساب آورند.
در عوض، سم سیانور برای انسان از آن جهت که فساد آن روشن است و هیچ کس آن را به عنوان خوراکی نمیپسندد در زمره مضرات به حساب نمیآید بلکه چیز سوئی است زیرا مفسده آشکار داشته و قبح آن معلوم است لذا هیچگاه مورد پسند دیگران واقع نمیگردد.
ظلمکردن نیز همینگونه است.
اما نگارنده، قائل به این فرق نبوده و معتقد است سوء، اعم از ضرر معلوم و نامعلوم بوده به عبارت دیگر سوء، هم مفسدة معلوم و هم مفسدة مجهول را در بر میگیرد ولی ضرر فقط شامل ضرر نامعلوم میشود.
این مطلب از برخی از آیات قرآن که ارتکاب سوء را به جهالت نسبت داده به درستی دانسته میشود مثل آیة هفده سورة نساء که خداوند میفرماید:
لِلَّذینَ یَعْمَلُونَ السُّوءَ بِجَهالَة؛
همچنین در برخی از آیات قرآن، خداوند در بیان مجازات برخی میفرماید:
سیئه را برای آنان زینت دادیم مثل آیه 37 سوره توبه:
"زُیِّنَ لَهُمْ سُوءُ أَعْمالِهِم"
از این آیه استفاده میشود برخی مواقع، مفسده سوء، پنهان شده طوری که مرتکب آن، متوجه ضرر نمیشود.
این مطلب از برخی از آیات قرآن که ارتکاب سوء را به جهالت نسبت داده به درستی دانسته میشود مثل آیة هفده سورة نساء که خداوند میفرماید:
لِلَّذینَ یَعْمَلُونَ السُّوءَ بِجَهالَة؛
همچنین در برخی از آیات قرآن، خداوند در بیان مجازات برخی میفرماید:
سیئه را برای آنان زینت دادیم مثل آیه 37 سوره توبه:
"زُیِّنَ لَهُمْ سُوءُ أَعْمالِهِم"
از این آیه استفاده میشود برخی مواقع، مفسده سوء، پنهان شده طوری که مرتکب آن، متوجه ضرر نمیشود.
نظرات شما عزیزان: